مدیریت خدمات بهداشتی و در مانی

تعریف مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی

مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دربرگیرنده مجموعه فعالیت ها و وظایف اساسی مدیریت شامل: 1- برنامه ریزی، 2- سازماندهی، 3- هماهنگی، 4- رهبری، 5- کنترل و ... در عرصه بهداشت و درمان است. مدیر خدمات بهداشتی و درمانی باید قادر باشد نیازهای داخلی و خارجی سازمان را شناسایی کرده و به آنها پاسخ دهد و به عنوان یک هماهنگ کننده و رهبر در سیستم بهداشتی و درمانی در فراهم آوردن سلامت و رفاه اجتماعی افراد جامعه تلاش کند. یک مدیر خدمات بهداشتی و درمانی بایستی با اصول و ضوابط مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها آشنا باشد و در جهت استفاده بهینه از منابع موجود گام بردارد. در حقیقت مدیر خدمات بهاشتی و درمانی باید به عنوان یک استراتژیست دارای دیدگاه های بلندمدت و جامع باشد.


اهداف کلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی

اهداف کلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی به شرح زیر می باشند:

1- تامین و تربیت نیروی انسانی کارآزموده و متخصص در زمینه مدیریت سازمانها و مراکز بهداشتی و درمانی 

2- به کارگیری و توسعه روش های علمی و آکادمیک در مدیریت سیستم های بهداشتی و درمانی به جای روش های قدیمی و سنتی

3- تقویت هماهنگی های بین بخشی در زمینه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در جهت حرکت به سوی نظام جامع رفاه اجتماعی و توسعه پایدار

4- افزایش کارائی و اثربخشی خدمات بهداشتی و درمانی (ارتقاء کمی و کیفی خدمات)

5- کمک به حل مشکلات بهداشت و درمان کشور و برداشتن موانع در فرآیندهای مدیریتی، 
بهداشتی و درمانی سیستم

6- توسعه پژوهش و تحقیقات بنیادی و کاربردی در زمینه مسائل مدیریتی سیستم های بهداشتی 
و درمانی با پرورش نیروهای کارآمد

7- اقتصادی کردن روش ها و فرآیندها و استفاده بهینه از منابع موجود در بخش بهداشت و درمان کشور و ... 


سابقه تاریخی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در ایران

سابقه تاسیس این رشته تحصیلی با عناوین مدیریت بیمارستان و اداره امور بیمارستانها، به سال 1335 برمیگردد که در آن زمان وزارت بهداری، برنامه هایی به صورت آموزش ضمن خدمات ارائه می کرد و از نظر مالی از طرف سازمان برنامه حمایت می شد.
در ششصدمین جلسه شورای دانشگاه تهران مورخ 21/4/1340 طرح تاسیس موسسه علوم بیمارستانی به تصویب رسید و در این زمینه موافقت نامه ای بین دانشگاه تهران و وزارت بهداری به امضاء رسید و از سال 41-1340 دروس مدیریت بیمارستان بطور رسمی جزء کلاسهای مربوط به تحصیلات عالی تخصصی دانشگاه قرار گرفت و آقای دکتر محمد صدری استاد دانشکده پزشکی از طرف رئیس دانشگاه تهران به سرپرستی این دوره منصوب شد. پس از آن طرح مدیریت بیمارستان منطبق با اساسنامه فوق تنظیم و به تصویب مقامات وزارت بهداری و سازمان برنامه رسید و نظام آموزش با مطالعه برنامه های آموزشی این دوره در کشور ایالات متحده آمریکا و با همکاری مسئول آموزش مدیریت بیمارستان و در انگلستان با کمک مالی دانشگاه لیدس و مرکز مطالعات خدمات بهداشتی نافیلد تنظیم و مرتب گردید و طی چهار سال با همکاری آکادمی آرتوزهرست مشاور بیمارستانی مرکز نافیلد برنامه در حال اجرا بود تا اینکه زمان انقلاب فرهنگی این برنامه دستخوش تغییراتی شد و مجدداً پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرهنگی در جلسه مورخ 3/4/1364 ستاد انقلاب فرهنگی براساس طرح دوره کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط شاخه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی گروه پزشکی ستاد انقلاب فرهنگی تهیه شده و به تائید این گروه رسیده بود، برنامه آموزش این دوره رادر مقطع کارشناسی تصویب کرد.
شورای عالی برنامه ریزی کشور نیز در دویست و بیستمین جلسه خود در مورخ 16/4/1370 براساس طرح دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط کمیته تخصصی گروه پزشکی شورای عالی، برنامه ریزی شده و به تائید این گروه رسید، برنامه آموزش این مقطع را تصویب کرد.
در حال حاضر این رشته تحصیلی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دوره دکترا در چندین دانشگاه کشور از قبیل دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران، شیراز، اصفهان، کرمان، قزوین، دانشگاه بقیه الله (عج)،دانشگاه علوم پزشکی اهواز، تبریز،یزد و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد تحقیقات تهران توسط اساتید مجرب این رشته تدریس می گردد. 

خلاصه ای از وضعیت رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در جهان

اصولاً موسسان و پیشگامان اصلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی به صورت آکادمیک، صاحب نظرات آمریکایی هستند اما این رشته تحصیلی در چندین کشور بزرگ دنیا مثل آمریکا، کانادا، استرالیا، آلمان، هندوستان، چین و انگلستان و ... تحت عناوینی چون : Management Hospital، Health care management، Health services management و ... به صورت آکادمیک و یا آموزش های ضمن خدمت در حال آموزش و تدریس به دانشجویان و مدیران خدمات بهداشتی و درمانی است. این رشته تحصیلی در حال حاضر در دیگر کشورهای جهان نیز در حال گسترش می باشد.

توانایی ها و قابلیت های حرفه ای دانشجویان و مدیران خدمات بهداشتی و درمانی

دانشجویان این رشته پس از اتمام دوران تحصیل خود به توانایی ها و مهارت های زیر دست پیدا می کنند:

1- اداره امور بیمارستانها و واحدهای بهداشتی و درمانی براساس شیوه ها و روشهای مدیریتی نو و اثربخش و متناسب با سازمانهای عرضه کننده خدمات بهداشتی و درمانی

2- برخورداری از دانش و مهارت های مدیریتی و هماهنگی فعالیت ها و منابع سازمان از جمیع ابعاد آن (بهداشتی، درمانی، انسانی، فیزیکی، مالی، اطلاعاتی و ...)

3- پژوهش و تحقیق در زمینه چالش های سیستم بهداشتی و درمانی کشور و ارائه راهکارهای مناسب در جهت حل و رفع آنها

4- طراحی روشهای کارآمد و اثربخش در زمینه رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و ... بهداشت و درمان

واحدهاي درسي پايه و تخصصي در مقاطع مختلف: 

ـ مقطع كارشناسي(B.S) 

دانشجوياني كه اين مقطع مي‌شوند در حدود 132واحد عمومي ، پايه و تخصصي را حداقل در مدت 3.5 سال يا 7 نيمسال تحصيلي طي مي‌كنند. 

ـ مقطع كارشناسي ارشد (M.S.P.H)
دانشجويان براي ورود به اين مقطع بايد ضمن داشتن 
شرايط لازم، در امتحان كتبي آن موفقيت كسب كنند. طول اين دوره 2 سال و حداكثر 3 سال است كه در طي اين دوره دروس نظري، عملي، كارآموزي و كارورزي به دانشجو ارائه مي‌شود. واحدهاي اصلي كه دانشجويان در اين مقطع تحصيلي مي‌گذرانند برطبق جدول زير است:  

ـ برنامه كارشناسي ارشد مديريت خدمات بهداشتي و درماني مصوب سال1375شامل: 12 واحد پايه، 12 واحد تخصصي، 4 واحد كارآموزي و كارورزي و 4 واحد پايان نامه. 

ـ مقطع دكتراي تخصصي (Ph.D)

دانشجويان و شركت كنندگان در آزمون ورودي در اين مقطع ضمن داشتن شرايط عمومي لازم، بايد مراحل زير را طي كنند:

1ـ دارا بودن يكي از مدارك زبان انگليسي به شرح زير:
ـ TOFEL حداقل نمره 480 
ـ MCHE حداقل نمره 50
ـ IELTS حداقل نمره 5
ـ MELAB حداقل نمره 702ـ 

2- شركت در آزمون كتبي و كسب نمره علمي لازم

3ـ شركت در مصاحبه و آزمون شفاهي و كسب امتياز  براساس معيارهاي موردنياز (علمي - آموزشي - پژوهشي و ...)

مواد و ضرايب امتحان كتبي اين مقطع شامل:
1ـ تئوريهاي مديريت (2)، 
2ـ برنامه‌ريزي در نظام بهداشت و درمان (2)، 
3ـ آمار حياتي (1)،
4ـ اقتصاد بهداشت (1) ،
5ـ سازمان و مديريت بهداشت و درمان(2) مي‌باشد. 

طول دوره:

دورة دكتراي رشته مديريت خدمات بهداشتي و درماني داراي 2 قسمت آموزشي و پژوهشي است. قسمت آموزشي را مجموعه‌اي از دروس تشكيل مي‌دهد كه در اين برنامه گنجانده شده است. در قسمت پژوهشي عمده كار دانشجو پژوهش پيرامون مسائل و مشكلات واحدهاي بهداشتي و درماني مربوط مي‌باشد. حداكثر مدت مجاز تحصيل در دوره دكترا 5/4 سال بوده و طول مدت مجاز آموزشي 2 تا 5 نيمسال تحصيلي است. حداكثر تعداد واحدهاي جبراني 16 واحد مي‌باشد. طول مدت گذراندن واحدهاي كمبود يا جبراني از يكسال تجاوز نخواهد كرد و جزء سنوات محسوب نمي‌گردد.
دانشجويان پس از گذراندن كليه دروس مربوطه مجاز به گذراندن امتحان جامع خواهند بود. انتخاب و ثبت رساله دوره دكتري موكول به توفيق دانشجو در امتحان جامع است. بهرحال كليه موارد مطابق آئين نامه آموزشي دوره دكتراي (Ph.D) مصوب شورايعالي برنامه‌ريزي اجرا خواهد گرديد. واحدهاي اصلي كه دانشجويان در اين 
مقطع تحصيلي مي‌گذرانند برطبق جدول زيراست:

ـ برنامه واحدهاي درسي مقطع دكتراي تخصصي مديريت خدمات بهداشتي و درماني
شامل: 27 واحد درسي، 3 واحد كارورزي و 20 واحد رساله. گذراندن دروس پيش‌نياز لازم مي‌باشد.